Op zoek naar first hand slaaptips en kennis over de allerbeste nachtrust? Dan ben je op de juiste plek. In de slaapserie: Beter slapen voor morgen spreken we met somnoloog Pien Bosschieter, ook wel bekend als Dr. Slaap.
Elke 2 weken duiken we in een ander thema:
- welke slaapfactoren invloed hebben op je nachtrust;
- hoe je je slaapkwaliteit kunt verbeteren;
- wat slaapdruk is en waarom je het nodig hebt;
- hoe hormonen je slaap beïnvloeden;
- en nog veel meer.
Vandaag: wat houdt Nederland wakker?
We praten met Dr. Slaap over de meest voorkomende slaapstoornissen, hoe je ze herkent, en vooral: wanneer je aan de bel moet trekken.
Pien, laten we met de cijfers beginnen. Hoe slaapt Nederland eigenlijk?
Pien: “Niet zo best, helaas. Uit onderzoek van het Trimbos-instituut en de Hersenstichting (2019) onder ruim 1200 Nederlanders blijkt dat twee derde ontevreden is over zijn of haar slaap. En uit recent onderzoek van EenVandaag blijkt zelfs dat 50% van de Nederlanders slaapproblemen ervaart.
En over wat voor slaapproblemen hebben we het dan?
Pien: "Slaapproblemen worden in zes groepen ingedeeld:
- Insomnie (slapeloosheid)
- Ademhalingsgerelateerde slaapstoornissen (zoals slaapapneu)
- Hypersomnie (overmatige slaperigheid)
- Circadiane ritmestoornissen (problemen met je biologische klok)
- Parasomnieën (nachtelijk gedrag zoals slaapwandelen)
- Bewegingsstoornissen (zoals rusteloze benen)
Van die zes zijn insomnie en slaapapneu veruit het meest voorkomend.”
Insomnie - als slapen niet vanzelf gaat
Wat is insomnie eigenlijk?
Pien: "Volgens EenVandaag heeft 1 op de 10 Nederlanders chronische slapeloosheid. Dat betekent dat je minimaal drie maanden, drie keer per week, langer dan 30 minuten wakker ligt — bij het inslapen, doorslapen of te vroeg ontwaken. Daarbij komen overdag klachten zoals prikkelbaarheid, concentratieproblemen en vermoeidheid.”
De kans dat je slapeloosheid ontwikkelt is een samenspel van wie je bent, wat je meemaakt en hoe je ermee omgaat. We omschrijven dit in het 3p model;
- Predisposing – je gevoeligheid voor slapeloosheid, bijvoorbeeld door persoonlijkheid (perfectionisme), biologische aanleg of sociale factoren (onveilige thuissituatie).
- Precipitating – de uitlokkende gebeurtenis, zoals stress of ziekte (psychisch of lichamelijk).
- Perpetuating – de onderhoudende factoren: gedrag en gedachten waardoor je slapeloosheid in stand houdt (lang blijven liggen, overdag dutten, weinig actief zijn, piekeren).
Aan de eerste twee kun je weinig doen — de derde is wél beïnvloedbaar. En dat is precies waar behandeling op gericht is.”
En hoe wordt slapeloosheid dan behandeld?
Pien: “De eerste keus behandeling is cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-i). Die bestaat meestal uit zes tot acht sessies, met twee hoofdonderdelen:
- Slaaprestrictie – je korter in bed laten liggen om je slaapdruk te vergroten;
- Stimuluscontrole – je bed weer koppelen aan slaap, en niet aan wakker liggen.
Slaapmedicatie lost het onderliggende probleem niet op, kan bijwerkingen hebben en werkt verslavend. Dus liever niet.”
Welke slaapproblemen zie jij zelf het meest in de kliniek voorbij komen?
Pien: "Langdurige slapeloosheid is het meest voorkomend, al dan niet in combinatie met een andere slaapstoornis, wat het probleem vaak complexer maakt."
Bij welke behandeling zie je het meeste resultaat (slaaprestrictie of stimuluscontrole)?
Pien: "Cognitieve gedragstherapie bestaat uit zowel slaaprestrictie of stimuluscontrole. Afhankelijk van het oorzakelijke gedrag/de gedachten, heeft de een meer baat het een en de ander bij het ander. Het is helaas geen one size fits all...
Slaapapneu - als je adem stokt in de nacht
En wat is slaapapneu precies?
Pien: “Obstructieve slaapapneu (OSA) is een ademhalingsstoornis waarbij de bovenste luchtweg (gedeeltelijk) dichtvalt tijdens de slaap. Daardoor stokt de ademhaling even, wat kan leiden tot zuurstofdaling, stressreacties en verstoorde slaap.
We spreken van OSA als dat minstens vijf keer per uur gebeurt. Wereldwijd hebben naar schatting 1 miljard mensen deze aandoening.”
Waar komt dat dan door?
Pien: "De luchtweg kan op verschillende plekken dichtvallen: bij het zachte gehemelte, de keelwanden, de tong of het strottenklepje. Ouderen, mensen met overgewicht of grote keelamandelen lopen meer risico.
Die ademstops zorgen ervoor dat je lichaam telkens alarm slaat — je hartslag stijgt, stresshormonen komen vrij — waardoor je nooit écht diep slaapt. Op lange termijn verhoogt dat het risico op hart- en vaatziekten, diabetes en obesitas.”
Hoe herken je slaapapneu?
Pien: "Typische signalen zijn luid snurken, ademstops (vaak opgemerkt door je partner), een droge mond, nachtelijk wakker worden, veel plassen ’s nachts, ochtendhoofdpijn en een niet-uitgerust gevoel.
Merk je dit bij jezelf of je partner? Dan is het verstandig om naar de huisarts te gaan.”
Iedereen heeft weleens een slechte nacht. Wanneer trek je aan de bel?
Pien: "Voor insomnie: als je langer dan drie maanden drie keer per week last hebt van slapeloosheid én klachten overdag ervaart, ga dan naar je huisarts.
Voor slaapapneu: als je partner zegt dat je snurkt of ademstops hebt, of als je zelf vaak kort wakker wordt, hoofdpijn hebt bij het ontwaken of overdag in slaap valt.”
Dank je wel weer Dr. Slaap!
Pien: "Graag gedaan, hopelijk slaapt Nederland straks weer een beetje beter."
Slaap lekker en tot morgen
Je bed speelt een grotere rol dan je denkt.
Ook al ligt de oorzaak van je slapeloosheid niet in je slaapkamer, een onrustige nacht kan verergerd worden door een te warm of klam dekbed.
Benieuwd hoe wol kan helpen om je nachtrust te stabiliseren? Lees meer over slapen onder een wollen dekbed.
Volgende keer
In de volgende aflevering gaan we dieper in op je circadiaanse ritme - oftewel je biologische klok. Wat voor invloed hebben seizoenen hier bijvoorbeeld op? Lees hier de laatste aflevering: De invloed van je biologische klok op je nachtrust
