Op zoek naar first hand slaaptips en kennis over de allerbeste nachtrust? Dan ben je op de juiste plek. In de slaapserie: Beter slapen voor morgen spreken we met somnoloog Pien Bosschieter, ook wel bekend als Dr. Slaap.
Elke 2 weken duiken we in een ander thema:
- welke slaapfactoren invloed hebben op je nachtrust;
- hoe je je slaapkwaliteit kunt verbeteren;
- wat slaapdruk is en waarom je het nodig hebt;
- hoe hormonen je slaap beïnvloeden;
- en nog veel meer.
In deze laatste aflevering duiken we in een onderwerp dat iedereen elk halfjaar weer raakt: de wisseling van de seizoenen. Waarom lijkt slapen in de winter anders dan in de zomer? Wat doet licht precies met ons brein? En waarom willen we zo graag langer blijven liggen in de winter?
Pien! We merken allemaal dat slapen in de zomer anders voelt dan in de winter. Waar zit dat 'm in?
Pien: "Dat klopt helemaal. Het verschil tussen zomer- en winterslaap (lacht) zit ‘m vooral in licht, temperatuur en – helaas – muggen.
Licht heeft de grootste invloed: het bepaalt de aanmaak van het hormoon melatonine, dat je biologische klok reguleert. In de zomer, als het ’s avonds lang licht blijft, wordt die aanmaak uitgesteld. Daardoor val je later in slaap, terwijl je wekker vaak wél op hetzelfde moment afgaat. In de winter gebeurt het omgekeerde: het wordt eerder donker, je lichaam maakt sneller melatonine aan en je voelt je eerder slaperig.”
Dus eigenlijk stuurt licht ons ritme?
Pien: “Precies. Je biologische klok is sterk gekoppeld aan daglicht. Chronobioloog Marijke Gordijn, dé expert op dit gebied, pleit er zelfs voor dat Nederland leeft volgens de Engelse tijd (Greenwich Mean Time) – dus zonder zomer- en wintertijd. Dan zouden we ’s ochtends eerder licht hebben om wakker te worden en ’s avonds sneller schemer, wat helpt bij het in slaap vallen.
Leuk weetje: vroeger bepaalde men de tijd aan de hand van de zon. In Amsterdam stond de zon op haar hoogste punt om 12:00, maar in Enschede was dat tien minuten later. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn we de Duitse tijd gaan aanhouden, en sinds 1977 hebben we daar ook nog de zomertijd bovenop gezet. Daardoor staat de zon nu pas rond 13:40 op haar hoogste punt! Dat verklaart waarom het in de winter pas laat licht wordt – soms pas rond 10:00 – en waarom vroeg opstaan zo zwaar kan voelen.”
Wat merken we fysiek van die verschuiving tussen zomer en winter?
Pien: "Vooral dat je energie en alertheid schommelen. Als het eerder donker wordt, voel je je sneller moe, terwijl opstaan in het donker juist zwaarder kan zijn, zelfs als je biologisch gezien voldoende hebt geslapen. Dat heeft dus niet altijd met slaapduur te maken, maar met lichtblootstelling. Vandaar dat deze leefstijltip ook terugkwam in het artikel over 'Slaapkwaliteit'.
Daarnaast speelt temperatuur een grote rol. Je lichaamstemperatuur daalt vlak voordat je in slaap valt. In de zomer, als het binnen te warm blijft, kan dat dalen moeilijker gaan, waardoor je slechter inslaapt of onrustig slaapt. In de winter gebeurt soms het tegenovergestelde: je lichaam koelt te veel af, waardoor je ’s nachts wakker wordt van de kou.”
En dan had je het nog over muggen?
Pien: "Ja! Och mijn grootste vijand. Een muggenbeet veroorzaakt een kleine allergische reactie waarbij histamine vrijkomt. In het eerdere artikel over 'Slaapfactoren' kwam dit stofje ook terug: het werkt activerend – dus precies wat je níet wilt als je wilt slapen. En los daarvan: gezoem naast je oor haalt iedereen uit zijn REM-slaap.”
Hoe kunnen we zo goed mogelijk meebewegen op de seizoenen?
Pien: "Het is lastig om volledig mee te leven met de zon, omdat onze maatschappij nu eenmaal werkt volgens de klok, niet de natuur. Maar je kunt je biologische ritme wél ondersteunen:
- In de winter: zoek ’s ochtends fel licht op. Zet gordijnen meteen open, gebruik eventueel een wake-up light, en probeer buiten te ontbijten of wandelen.
- In de zomer: dim ’s avonds op tijd de lichten binnen, gebruik eventueel verduisterende gordijnen en koel je slaapkamer.
Kleine aanpassingen in licht, temperatuur en ritme kunnen veel doen voor je slaapkwaliteit.”
Het voelt alsof we in de winter meer slaaptijd nodig hebben (winterslaap) - is dat ook zo?
Pien: "Niet per se. Het kan wel zo voelen omdat het langer donker is, maar de behoefte aan slaap blijft gemiddeld gelijk. Je voelt je gewoon eerder moe, dat is een reactie op het gebrek aan licht. Als je in de winter voldoende buiten komt en je ritme consistent houdt, hoef je niet per se eerder naar bed.”
Hij is alweer ingegaan, wat is jouw mening over het verschuiven van de klok?
Pien: “Ik sluit me volledig aan bij Marijke Gordijn: het liefst zouden we teruggaan naar de Engelse tijd, dus één vaste tijd het hele jaar door. Dat sluit beter aan bij ons natuurlijke ritme. Uiteindelijk slapen we allemaal beter als de zon en de klok weer een beetje op één lijn liggen. En dát is weer beter voor de slaapgezondheid van Nederland.
Onwijs bedankt voor al je mooie informatie Dr. Slaap!
Pien: "Een goede nachtrust gewenst, het hele jaar door!"
Dit was'm! De slaapserie Beter slapen voor morgen met somnoloog Pien Bosschietter. Wil je meer tips en tricks van Pien? Volg dan Dr. Slaap op Instagram.
